Pellasgët

(Nga Orogramma, vol 100, Buletini i Shoqërisë Greke për Terminologjinë)
Na u përcoll që Pellasgët ishin banorë shumë të vjetër të Greqisë dhe vazhdonin të bashkëjetonin ende me helenët deri në kohët historike. Dëshmitë i ofrojnë pothuajse të gjithë autorët e mëdhenj të antikitetit helenë (Homeri, Herodoti, Tukididi, Straboni, Diodorus, Pausanias, etj). Prania e tyre është vërtetuar pothuajse në të gjitha pjesët e Greqisë ose Epir, Maqedoni, Thessali, Beoti, në Atikë, Peloponez, Kretë, ishujt Egje dhe në vendet e sotme përreth.
Grupet e ndryshme të Pellasgëve na u bënë të njohura me emra të ndryshëm. Grupet më të njohura Pellasge, kryesisht në territorin grek, pas Thrakëve sipas studiuesve ishin Karianët dhe Lelegët, të cilët gjatë supremacisë detare të Kretës Minoike banonin ishujt e Egjeut, Lakedhemonën, Megarën dhe ishin i njëjti fis pellasgjik. Homeri na paraqet se Kreta që dinte banohej nga pesë popuj, ndërmjet tyre dhe Pellasgët, nga Eteokritët guximtarë, Kydonët, Dorianët krifëmbajtës(kreshtëmbajtës), Pellasgët bujarë dhe Akejt.
Dëshmive të shkrimtarëve të lashtë për Pellasgët dhe shpërndarjes së tyre gjeografike, iu vjen si përforcim studimi i mbishkrimeve dygjuhëshe ose jo, të cilat u zbuluan jo vetëm në Greqi (Limnos, Kretë), por dhe jashtë vendit (Itali, Azinë e Vogël, Egjipt) . Nga studimi gjuhësor i mbishkrimeve u konstatua se, popujt e njohur të rajonit që nga kohërat historike, ishin Pellasgët.
Në Itali: Etruskët ose Tyrrenët të ardhur ndoshta nga Limno ose Lidia (Herodoti) dhe grekët e Alpeve.
Në Gadishullin Ballkanik (ilirik) përveç Greqisë së sotme: Thrakët dhe kushëritë e tyre Ilirët, Getët, Dakët dhe Moesët.
Në Azinë e Vogël: Frigët ose Vrigët, Misianët, Lidët, Likaonët, Likët, Karianët, Kilikët, Hitejtë nga të 2 mbretëritë Vanike dhe Mitanike, Pisidët, Paflagonët. Sipas Herodotit, Karianët dhe Lidianët njihnin Misianët për vëllezër. Straboni na tregon se historiani Filipos Theangelefs,me origjinë Kariane, tha se gjuha Kariane ka “emra të shumta greke të përziera.”
Kryesisht në Greqi: Herodoti përmend se e tërë Greqia përpara thirrej Pellasgjia,kurse Thessalia quhej Argos.
Pellasgji (Homeri, Iliada) dhe pjesë e kësaj Pellasgjioti, adhuronin në Dodona Zeusin Dodonas pellasgjik. Straboni thotë se të gjitha kombet kontinentale ishin pellasgjike, Komisioneri Kymaios thotë se Arkadët ishin Pellasgë dhe vendi thirrej Pellasgjioti, Euripidi thotë se para ardhjes së Danaut, banorët e Argos thërriteshin Pellasgjiotë. Historianët e Atikës njoftojnë se Pellasgët jetonin në Atikë. Herodoti thotë se Pellasgët banonin në Samothrakë dhe nga ata u morën Misteret Kavire.
Tukididi thotë se banorët e Athos (malit të Shenjtë) gjithashtu ishin Pellasgë dhe madje Pellasgë Tyrrenë. Antiklidi fakton dëshminë e Strabonit kur thotë se Pellasgët Tyrrenë, të cilët më parë jetonin në Atikë, banuan në Limno e Imbro dhe disa prej tyre me Lydon Tyrren shtegtuan në Itali dhe formuan kombin Tyrren ose Etrusk.
Homeri përmend përsëri Kilikët ngjitur me Trojanët si Pellazgë. Dionisi Alikarnassefs i quan Pellasgët “fis helen”. Eteokritët dhe Kydonët shfaqen në kohët mitike të kolonizojnë Azinë e Vogël.
Pavarësisht pra nga ekzistenca apo jo e Pellasgëve në hapësirën greke, në 1400 p.e.s është formuar gjuha e folur dhe e shkruar greke, siç ka rezultuar nga deshifrimi Linear B. Chadwick shprehu mendimin, që ne duhet të pranojmë se formimi i gjuhës greke duhet të renditet të paktën 4-5 shekuj më herët. Kështu, çdo marrëdhënie ndërmjet gjuhës greke dhe pellasge duhet të kërkohet para fundit të mijëvjeçarit të tretë. Ata Pellasgë të territorit grek,që nuk u helenizuan plotësisht,në vijim flisnin ende gjuhën e tyre të lashtë.
Në fillim të mijëvjeçarit të dytë, Hititët në Azi, krijuan disa mbretëri e më pas një perandori të madhe dhe na trashëguan shumicë monumentesh, shumë prej tyre të shkruara dygjuhëshe. Mbretërit e tyre në 1500 para Krishtit,letërshkëmbenin me faraonët egjiptian në një gjuhë, që ka shumë elemente të përbashkëta me helenen. E njëjta gjë ndodhi me mbretët Hititë të shekullit të 8 para Krishtit.
Duke iu afruar më shumë kohës tonë, mbishkrimet pellasgjike dygjuhëshe të Limnos (shekullit 6 p.e.s), Lykisë (6 p.e.s), Egjiptit (6 p.e.s) në gjuhën kariane, etruske dhe eteokrite, dëshmojnë se pellasgjishtia flitej dhe shkruhej mirë dhe vazhdonte të kishte lidhje të ngushta me helenen.
Ndihmë të madhe në studimin dhe në kuptimin e lidhjeve familjare dhe marrëdhëniet e gjuhës greke dhe pellazgjike na japin, përvec epikave homerike, leksiku i Isihiut, që shpëton shumë fjalë, Stefani bizantin, Tsakoniket, Kappadoket dhe Qipriotet grekë, Beotiket, Thessalianet dhe Lakonianet, që urëzojnë të dy gjuhët. Kretschmer u muarr me mbishkrimet dygjuhëshe hitite në Hititishte dhe Assiriane.
Sayce, assyriolog, punon me mbishkrimet dygjuhëshe të Vanikut, mbretërisë Hitite (përfshirë ndërmjet tyre dhe letrën nga mbreti hitit Dousrata). Torp, Deecke, Pauli shquhen si etruskologë. Nachmanson merret me mbishkrimet pellasgjike të Limnos, të cilat datojnë nga shekulli 6 p.e.s . Kockerell, Saint Martin, Grotefend, Yates, Fellows, Sharpe dhe të tjerë u morrën me mbishkrimet dygjuhëshe lykike (lykike-helene), të cilat janë dhe më shumënumërtat të gjetura.
Mbishkrimet Eteokritike. U zbuluan në Kretë, pozita Praisos, sipas dëshmisë së Strabonit ishte një qytet Eteokritik. Janë të shkruara në alfabetin Jonik helen. Daton nga 600-400 p.e.s .
Mbishkrimet dygjuhëshe Kariane (kariane-egjiptiane). U zbuluan në Egjipt, të shkruara nga mercenarët karianë,që ndihmonin faraonin Psammiticho për të rimarrë pushtetin, rreth viteve 590 p.e.s . Merren me to Lepsius dhe Sayce.
Shkrimtarët e lashtë helenë mbështesin pikëpamjen se, Helenët rrjedhin nga Pellazgët dhe flasin me respekt për ta. Në të dyja rastet, nëse Helenët vijnë nga Pellazgët dhe nëse gjuha helene ka si paraprijë gjuhën pellasgjike, mbetet një çështje për hetime të mëtejshme me bashkëpunimin e shumë shkencave, të cilat duhet të mbështeten në hetimet arkeologjike dhe gjetjet e tyre .